Het lijdenskoraal ‘Herzliebster Jesu, was hast du verbrochen’
In de dienst van 1 maart (de eerste zondag van de 40dagentijd, toen nog een ‘gewone’ dienst, het is al haast niet meer voor te stellen in deze tijden) speelde ik tijdens de collecte een koraalbewerking van Bach over het lied ‘Herzliebster Jesu, was hast du verbrochen’. Ik deed dat bewust als een vooruitwijzing naar de Matthäus-Passion (BWV 244). Nu, in de Stille Week, wil ik graag nog eens aandacht voor dit ingetogen koraal vragen. Misschien vind ik de koralen – verstilde momenten van inkeer en bezinning – uit dit overweldigende werk wel het allermooist. ‘Herzliebster Jesu’ is het eerste vierstemmige koraal dat in de Matthäus-Passion klinkt na het openingskoor en het eerste recitatief:
Herzliebster Jesu, was hast du verbrochen,
Daß man ein solch scharf Urteil hat gesprochen?
Was ist die Schuld? In was für Missetaten
Bist du geraten?
Dit koraal klinkt in de uitvoering van Collegium Vocale Gent o.l.v. Philippe Herreweghe als volgt:
https://www.youtube.com/watch?v=-fPg3suBQIc
U kunt het uiteraard ook beluisteren als onderdeel van de gehele Matthäus-Passion, bijvoorbeeld in de uitvoering van de Nederlandse Bachvereniging (het koraal vanaf 8:47): https://www.bachvereniging.nl/matthaus-passion
Het is het eerste couplet van een lied van de tekstdichter Johann Heermann. Bach verwerkte ook twee andere coupletten uit dit lied in de Matthäus-Passion: ‘Was ist die Ursach aller solcher Plagen?’ (nr. 19) en ‘Wie wunderbarlich ist doch diese Strafe!’ (nr. 46).
Ook in de Johannes-Passion (BWV 245) klinken drie coupletten uit dit lijdenslied van Heermann. Evenals in de Matthäus-Passion klinkt na het openingskoor en de recitatieven een couplet uit dit lied: ‘O große Lieb, o Lieb ohn’ alle Maße’ (nr. 3). Hier te horen in een uitvoering o.l.v. Nikolaus Harnoncourt: https://www.youtube.com/watch?v=UL90wkFVmtU
En verderop in de Johannes-Passion komen nog twee coupletten uit dit lied voor: ‘Ach, grösser König, groß zu alle Zeiten’ en ‘Ich kann’s mit meinen Sinnen nicht erreichen’ (nr. 17): https://www.youtube.com/watch?v=hhEiAxdMlko
In het Liedboek voor de Kerken (1973) staat dit lied als gezang 181, vertaald als ‘Noem de overtreding mij, die Gij begaan hebt’ door Jacqueline van der Waals. Een opname daarvan: https://www.youtube.com/watch?v=nyQFAXZZocs
In het nieuwe Liedboek (2013) is dit lied geschrapt. Wel staat daarin het nieuwe lied 587: ‘Licht voor de wereld’ (staties bij Johannes 18 en 19), geschreven op dezelfde melodie van ‘Herzliebster Jesu, was hast du verbrochen’. Het werd afgelopen zondag 5 april in de Bethlehemkerk gezongen na de verkondiging (nog te beluisteren via kerkdienst gemist).
Ten slotte geef ik hier nog als ‘uitleidende orgelmuziek’ een bewerking van Bach voor orgel (BWV 1093, uit de Neumeister Sammlung), gespeeld door Bernard Foccroulle: https://www.youtube.com/watch?v=eRUS7SkzGBQ
Marco Goud